Ostatnie publikacje z kategorii prawo spółek

autor artykułu

Tomasz Derwich

radca prawny

602 607 214

t@derwich.pl

Śledź mnie na:

Prosta spółka akcyjna została wprowadzona do polskiego prawa, aby ułatwić osiąganie celów, które były niemożliwe lub trudne do osiągnięcia w formie spółki z o. o. lub tradycyjnej spółki akcyjnej. Jest więc odpowiedzią na dynamicznie zmieniające się środowisko biznesowe i ma stanowić alternatywę dla dotychczasowych form prowadzenia działalności.

Autorom przepisów o prostej spółce akcyjnej przyświecał cel, aby była dostosowana do pełnienia zróżnicowanych funkcji biznesowych i służyła m.in. jako instrument prowadzenia działalności typu start-up, wehikuł przedsięwzięć joint venture, spółka jednoosobowa wchodząca w skład grupy spółek czy była używana w postaci spółki SPV (z ang. special purpose vehicle).

Prosta spółka akcyjna posiada elementy funkcjonujących dotychczas w prawie typów spółek:

• spółki z o. o. – poprzez podobieństwo w zakresie modelu odpowiedzialności organu zarządzającego

• spółki akcyjnej – z uwagi na stosowanie akcji jako instrumentu obrotu uprawnień 

• spółek osobowych – ponieważ do prostej spółki akcyjnej można wnieść wkład w postaci pracy lub usług.

Praca i usługi jako wkład do spółki

Akcjonariusze w PSA mają prawo wnieść wkład do spółki w postaci świadczenia pracy lub usług. Jest to istotna różnica w porównaniu z pozostałymi spółkami kapitałowymi (spółką z o. o. i akcyjną), w których wspólnikiem można zostać wyłącznie wskutek wniesienia klasycznych wkładów kapitałowych (pieniężnych lub pieniężnych).

To nowatorskie rozwiązanie ma wychodzić naprzeciw właśnie potrzebom przedsięwzięć typu start-up, gdzie obok finansowania to umiejętności, wiedza czy know-how akcjonariuszy są właśnie kołem zamachowym całego przedsięwzięcia.

Wysokość kapitału akcyjnego i obniżony formalizm

Kapitał akcyjny w PSA może wynosić 1 zł. W praktyce nie jest zatem wymagany kapitał, aby taką spółkę założyć. Dla przykładu – w spółce akcyjnej minimalny kapitał zakładowy wynosi 100.000 zł, a w spółce z o. o. 5.000 zł. Zatem w tym zakresie prosta spółka akcyjna wprowadziła istotne novum w postaci obniżenia progu wejścia finansowego. Nie trzeba zatem obawiać się, że potrzebny jest wysoki kapitał na start. Można rozpocząć swój biznes bez jego posiadania, a następnie w ramach już zarejestrowanej spółki zbierać środki na jego rozwój.

To nowatorskie rozwiązanie ma wychodzić naprzeciw potrzebom przedsięwzięć typu start-up, gdzie obok finansowania to właśnie umiejętności, wiedza czy know-how akcjonariuszy są kołem zamachowym całego przedsięwzięcia. W prostej spółce akcyjnej mogą one stanowić wkład wspólnika.

Założenie prostej spółki akcyjnej jest zatem względnie tanie. Założyciele spółki mogą zmieścić wszystkie koszty rejestracyjne już tylko kwocie wymaganej na pokrycie kapitału zakładowego w spółce z o. o.

Dodatkowo, kapitał akcyjny nie stanowi elementu umowy spółki. Wobec czego w razie potrzeby jego zmiany nie będzie zachodzić konieczność przechodzenia przez szereg formalności w postaci zwołania zgromadzenia, podjęcia uchwał, uzyskania stosownych zgód, przeprowadzenia konsultacji z prawnikami czy na końcu wizyty u notariusza. To wszystko znacznie ułatwia zmiany kapitału akcyjnego, obniża koszty i skraca cały proces.

Rejestracja przez Internet

Prosta spółka akcyjna może zostać założona w sposób tradycyjny u notariusza, ale również przez Internet w ramach portalu S-24. Z internetowej rejestracji warto skorzystać w sytuacji presji czasu, ponieważ rejestracja spółki w tym trybie może nastąpić nawet po kilku dniach.

To nowatorskie rozwiązanie ma wychodzić naprzeciw potrzebom przedsięwzięć typu start-up, gdzie obok finansowania to właśnie umiejętności, wiedza czy know-how akcjonariuszy są kołem zamachowym całego przedsięwzięcia. W prostej spółce akcyjnej mogą one stanowić wkład wspólnika.

Łatwość w obrocie akcjami

Akcje w prostej spółce akcyjnej mają postać elektroniczną. Można je zbywać i nabywać bez konieczności wizyty u notariusza, np. poprzez korespondencję e-mail czy nawet wymianę wiadomości za pośrednictwem komunikatora internetowego. To znacznie ułatwia pozyskanie finansowania, w szczególności zagranicznego. Odpada wtedy w całości skomplikowany proces podpisywania umów i oświadczeń u notariusza, a także w niektórych przypadkach konieczność uzyskiwania poświadczeń apostille. W rezultacie przystąpienie nowego akcjonariusza do spółki będzie o wiele sprawniejsze i tańsze.

Elektronizacja obrotu akcjami ułatwia również w praktyce stosowanie finansowania w postaci crowdinvestingu, ale również usprawnia realizację vestingu przewidzianego w umowach zawartych z personelem spółki.

Swoboda w wyborze modelu zarządzania

Założyciele prostej spółki akcyjnej wybierając model jej zarządzania mogą się oprzeć na jednym z dwóch rozwiązań.

• tradycyjny model – ustanawiając zarząd i radę nadzorczą; albo

• nowy model – w którym centralnym organem jest rada dyrektorów, łącząca kompetencje zarządu i rady nadzorczej.

Rada dyrektorów to nowatorskie rozwiązanie, wzorowane na doświadczeniach amerykańskich. Jest niewątpliwie wygodnym modelem, gdyż pozwala na ograniczenie katalogu osób potrzebnych do objęcia funkcji w organach spółki. W szczególności pozwala na utworzenie jednoosobowej prostej spółki akcyjnej, w której jedyny akcjonariusz będzie jedynym dyrektorem spółki.

W radzie dyrektorów można ustanowić podział na dyrektorów wykonawczych (odpowiedzialnych za prowadzenie spółki) i niewykonawczych (sprawujących stały nadzór). Rada dyrektorów może więc przyjąć różne formy, a w szczególności:

• jednoosobową – odpowiednik jedynego członka zarządu, przy czym w tej sytuacji nie sprawuje on funkcji nadzorczej nad organem zarządczym, gdyż nie można nadzorować samego siebie, a więc nadzór ten sprawuje wyłącznie w aspekcie wertykalnym, czyli wobec zatrudnionego personelu;

• wieloosobową bez podziału na dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych – w tym wariancie dyrektorzy sprawują nadzór wertykalny wobec personelu oraz horyzontalny, czyli w postaci wzajemnej kontroli swoich działań;

• wieloosobową z podziałem na co najmniej jednego dyrektora wykonawczego i niewykonawczego

• komitetową – poprzez możliwość tworzenia komitetów, składających się wyłącznie z dyrektorów wykonawczych albo niewykonawczych.

Akcje założycielskie i akcje uprzywilejowane

Spółka może emitować akcje o szczególnych uprawnieniach, które powinny zostać doprecyzowane w umowie spółki. Uprzywilejowanie takie może mieć różną formę, ale do najczęstszych zalicza się preferencyjne uprawnienia co do:

• prawa głosu,

• dywidendy lub pierwszeństwa zaspokojenia się z niej,

• podziału majątku spółki w trakcie likwidacji,

• objęcia zwiększonej liczby akcji w podwyższonym kapitale akcyjnym,

• uczestnictwa w umorzeniu akcji w ostatniej kolejności.

   

Otwarty katalog uprzywilejowania akcji w powiązaniu z brakiem limitów co do uprzywilejowania akcji daje możliwość tworzenia tzw. akcji patchworkowych, czyli akcji z bardzo zróżnicowanym zakresem uprzywilejowania zarówno co do jego rodzaju, jak i z różną intensywnością uprawnień.

Odróżnić również trzeba uprzywilejowanie akcji od uprawnień nadawanych indywidualnie (osobiście) akcjonariuszom. Uprzywilejowanie akcji ma co do zasady charakter majątkowy (sfera kapitałowa), a uprawnienia indywidualne odwołują się do sfery korporacyjnej i mogą przybrać formę np. posiadania wpływu na skład organów spółki.

Należy jednak uważać w procesie określania uprzywilejowania akcji, aby były one zgodne z zasadą proporcjonalności. Trzeba więc unikać nadawania nieuzasadnionych uprawnień indywidualnych lub określania uprzywilejowań akcji, które są oderwane od okoliczności zawiązania lub funkcjonowania spółki. 

Akcje założycielskie to natomiast całkowicie nowe rozwiązanie w prawie spółek handlowych. Stanowią szczególny rodzaj akcji uprzywilejowanych w zakresie prawa głosu i są instrumentem pozwalającym na uniknięcie rozwodnienia głosów w spółce. Posiadacz tych akcji ma zatem zagwarantowaną stałą ilość głosów, niezależnie od ilości emisji nowych akcji. Pomimo posiadanej nazwy nie są one zarezerwowane tylko dla założycieli. Można je emitować również na późniejszym etapie funkcjonowania spółki

Zgromadzenia online

W przeciwieństwie do spółki z o. o. czy standardowej spółki akcyjnej, walne zgromadzenia akcjonariuszy w prostej spółce akcyjnej mogą odbywać się w całości online. W spółce z o. o. czy spółce akcyjnej już nie ma takiej pełnej możliwości. Owszem, można w nich odbywać zgromadzenia przez Internet, ale zawsze co najmniej przewodniczący będzie musiał być w fizycznie oznaczonym miejscu. W prostej spółce akcyjnej nie ma już tego ograniczenia.

Oczywiście, aby e-zgromadzenia mogły się odbywać, należy tę kwestię uprzednio uregulować w umowie spółki.

Uproszczona likwidacja

Kolejnym walorem prostej spółki akcyjnej jest możliwość jej uproszczonej likwidacji. Podstawowym warunkiem zakończenia działalności prostej spółki akcyjnej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego jest przejęcie całości majątku spółki przez jednego z akcjonariuszy. Ma to być przede wszystkim instrument dostosowany do przedsięwzięć biznesowych typu start-up, które są obarczone wysokim ryzykiem niepowodzenia.

Przeprowadzenie likwidacji spółki trybie uproszczonym wymaga jednak uprzedniej zgody sądu, jeżeli uprawdopodobni się, że uproszczona likwidacja nie doprowadzi wierzycieli lub pozostałych akcjonariuszy. Na akcjonariuszu, który przejmie cały majątek spółki spoczywa obowiązek ich zaspokojenia.

Wypłaty z kapitału akcyjnego - tego jeszcze nie było

W pozostałych spółkach kapitałowych obowiązuje tzw. zasada pełnego pokrycia i nienaruszalności kapitału zakładowego. Jest to mechanizm ochrony wierzycieli w wymiarze formalnym, gdyż w praktyce oczywiście można wkładami wpłaconymi na kapitał zakładowy dalej obracać. Wspólnicy jednak nie mogą w spółce z o. o. czy spółce akcyjnej żądać zwrotu kapitału w zamian za np. zwrot akcji czy udziałów. Tym samym w klasycznym ujęciu kapitał zakładowy „wiąże” włożone do spółki aktywa i nie pozwala na ich wypłatę wspólnikom. Wypłaty środków dla wspólników zasadniczo mogą odbywać się w spółkach kapitałowych wyłącznie w postaci dywidendy z wypracowanego zysku.

Kapitał akcyjny w prostej spółce akcyjnej jest natomiast oderwany od powyższego modelu. Przyjęto tutaj alternatywny model ochrony wierzycieli, bazujący na tzw. teście wypłacalności bazującym na rozwiązaniach funkcjonujących m. in. w Stanach Zjednoczonych, Holandii czy Finlandii. Jest to zasadniczy element systemu ochrony wierzycieli prostej spółki akcyjnej. Na test wypłacalności składa się test bilansowy oraz test płynności finansowej. Aby dokonać wypłaty z kapitału akcyjnego w szczególności konieczne jest spełnienie następujących warunków:

• przeprowadzenie testu wypłacalności, ponieważ wypłata na rzecz akcjonariuszy nie może doprowadzić do utraty przez spółkę, w normalnych okolicznościach, zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty;

• utworzenie obowiązkowej rezerwy na pokrycie strat w wysokości odpisu 8% zysku za dany rok obrotowy do wymaganego pułapu;

• wskutek takiej wypłaty nie może dojść do zmniejszenia kapitału poniżej 1 zł.

This is a feature, not a bug – czyli o wadach prostej spółki akcyjnej

Podstawową wadą prostej spółki akcyjnej jest jej wziąć względna nowość. Pomimo upływu ponad dwóch lat od jej wprowadzenia do polskiego prawa nadal gruntowana jest praktyka i orzecznictwo. Wprowadza to zatem pewną dozę niepewności dla przyszłych przedsiębiorców. Należy jednak pamiętać, iż za tą nowością idą też innowacyjne, nieznane dotąd rozwiązania prawne, które w konkretnych sytuacjach mogą być bardzo korzystne dla przedsiębiorców.

Jak już wspomniałem, jeżeli kapitał akcyjny nie osiągnie 5% zobowiązań wynikających ze sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, to 8% zysku należy przeznaczać na obowiązkową rezerwę. Kolejnym minusem w aspekcie finansowym jest konieczność przeprowadzenia testu wypłacalności przed wypłatą środków z kapitału akcyjnego. Są to jednak mechanizmy chroniące wierzycieli spółki i stanowią swojego rodzaju przeciwwagę dla wprowadzonych swobód. Z drugiej strony rozwiązania te spotkały się z krytyką w nauce prawa jako niewystarczające dla pełnej ochrony wierzycieli.

Inną wadą wskazywaną w publikacjach prasowych jest niedopuszczenie akcji do notowania na giełdzie. Wydaje się jednak, iż jest to pewna cecha tej spółki, a nie wada. Prosta spółka akcyjna jest zasadniczo przeznaczona jako forma prawna dla przedsięwzięć start-upowych, czyli obarczonych jeszcze ryzykiem nawet na poziomie koncepcyjnym. Natomiast na rynku regulowanym znajdują się już co do zasady sprawdzone biznesy. Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzone w formie prostej spółki akcyjnej zostanie zweryfikowane pod kątem biznesowym, to zawsze będzie możliwe jego przekształcenie w standardową spółkę akcyjną i dokonanie pierwszej oferty publicznej (z ang. IPO, Initial Public Offering) na giełdzie.

Podsumowanie

Pomimo upływu ponad dwóch lat od wprowadzenia prostej spółki akcyjnej stanowi ona nadal nowość w polskim obrocie gospodarczym. Dotychczas zostało zarejestrowanych ok. 2300 prostych spółek akcyjnych. Jest to nadal niezbyt znacząca ilość, ale nie powinna ona wstrzymywać przedsiębiorców przed rozważeniem założenia takiej spółki.

Ilość wprowadzonych nowości nadal wymaga Prosta spółka akcyjna może być bardzo dobrym rozwiązaniem dla start-upów, w szczególności planujących pozyskiwać finansowanie w wymiarze globalnym w trybie crowdfundingu oraz stosować powszechny w tego rodzaju projektach vesting akcji.

Należy pamiętać, iż każda spółka handlowa jest specyficzna i posiada pewne ograniczenia dla prowadzenia działalności. Sęk w tym, aby wybrać tę właściwą, aby móc następnie skupić się na prowadzonym biznesie.

____________________________

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 18 z późn. zm.).

2. A. Opalski, Prosta spółka akcyjna - nowy typ spółki handlowej, cz. I, PPH 2019, nr 11, s. 5-15.

3. M. Cieśla, Mechanizmy ochrony wierzycieli spółki kapitałowej przewidziane w prawie spółek na przykładzie spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej, Transformacje Prawa Prywatnego 2/2023.

4. A. Opalski, Kapitał zakładowy. Zysk. Umorzenie, Warszawa 2002, s. 51–52

Więcej z kategorii prawo spółek

Artykuł to jednak za mało?

r. pr. Tomasz Derwich

Formularz kontaktowy

Zadzwoń, napisz lub wyślij formularz.

Podczas tego pierwszego kontaktu dowiem się dokładnie jakie są Twoje potrzeby i wyjaśnię jak mogę Ci pomóc.

Administratorem Twoich danych osobowych jest Kancelaria Radcy Prawnego Tomasz Derwich. Dane będą przetwarzane w celu udzielenia odpowiedzi lub kontaktu zgodnie z polityką prywatności.

Obserwuj mnie

Informacje prawne

Specjalizacje

Na skróty

Kancelaria Radcy Prawnego

Tomasz Derwich

ul. I. Paderewskiego 6/5

61-770 Poznań

NIP: 6182057887

REGON: 361662365

Zadzwoń lub napisz do mnie w celu umówienia bezpłatnej konsultacji wstępnej Twojej sprawy - w formie rozmowy telefonicznej lub wideokonferencji online.